وجه‌تسمیه نام اثر به استناد نقل‌قول‌های سینه به سینه نزد مردم محل به این صورت ذکر شده که، در موقع گذر شیرین و فرهاد از این منطقه برای آسایش شیرین و برای استراحت شبانه، فرهاد مبادرت به ساخت بنای مذکور در کمتر از نصف روز می‌کند. این موضوع به شکل ضرب‌المثل نیز بین مردم رایج گشته که «فرهاد برای استراحت یک‌شب، طاق شیرین و فرهاد را درست کرد» که اشاره به کار پُر کردن است. مردم محل این بنا را با نام طاق شیرین و فرهاد می‌شناسند.

نوع طاق بنا از طاق گهواره‌ای است. این طاق‌ها خصوصیت بارز دورهٔ ساسانی است. مصالح ساخت این بنای تاریخی، سنگ‌های حجیم تراش‌خورده به صورت خشکه چین و بدون ملاط بوده که به صورت منظم روی هم قرار داده‌اند.

اساس این بنا را طاقی سنگی با پلانی مربع شکل تشکیل می‌دهد که ارتفاع آن از کف طاق دو متر و 20 سانتی‌متر، طول آن سه متر و 20 سانتی‌متر و عرض آن دو متر و 90 سانتی‌متر ساخته شده است. ورودی بنا نیز در بخش جنوب شرقی با پوشش تخت ساخته شده است. تفاوت این بنا با دیگر بناهای هم‌دوره و مطالعه شده در شیوهٔ ساخت آن است. به این شکل که ابتدا محل احداث بنا در شیب طبیعی کوهپایه انتخاب، سپس سطح شیب‌دار را رو به شرق برش داده و بیش از نیمی از بنا را در درون برش ایجاد شده احداث کرده‌اند. برش دادن تپه نیز به خاطر توپوگرافی منطقه، حذف شیب تپه و جلوگیری از ریزش آن بوده است.

با عنایت به ویژگی‌های معماری اثر، مصالح ساخت و چگونگی اجرای آن، می‌توان این اثر را با بناهای سنگی چون بنای تاریخی پاطاق سرپل ذهاب کرمانشاه و دیگر بناهای سنگی در غرب کشور در مسیر راه‌های باستانی مربوط به دوره ساسانی مقایسه کرد. هرچند در باور مردم بنا را به شیرین و فرهاد نسبت می‌دهند، اما واقعیت آن است که به عنوان یک بنای بین‌راهی حکومت، برای انجام کنترل ایاب و ذهاب و تردد و امنیت کاروانیان مورد استفاده قرار گرفته است.

سال‌هاست با جدیت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایلام، مرمت و حفاظت این بنای تاریخی شاخص انجام و با ایجاد رمپ دسترسی و تهیه و نصب تابلوی معرفی سنگی همگون با ویژگی‌های طبیعی اثر و منطقه، در راستای توسعه گردشگری شهرستان گام بلندی برداشته شده است.

* گزارش از محمدجواد خانزادی، کارشناس میراث‌فرهنگی ایلام

انتهای پیام/